Türkçe Öğretiminde Kelime Öğretimi

Kelime öğretiminde metod ve teknikler bu günkü asıl konumuz .Fakat önce kelime öğretimi konusuna genel bir bakış olması açısından  genel anlamda kelime öğretiminden bahsetmek istiyorum.Daha sonrada hangi kelimelerin niçin öğretilmesi gerektiğinden bahsederek bizim için önemli olan metot ve teknikleri anlatmaya geçeceğim.

          Klasik bir başlangıç olacak ama kelime öğretimi konusuna önce kelimenin tanımı yapılarak başlanması herhalde uygun olur. Kelime bir dilin anlamlı en küçük parçalarıdır.Diyebilirmiyiz ki bir dilin temeli kelimelerdir.Diyebiliriz. Öyleyse bir dil öğretiminede kelime öğretimiyle başlamak ve ileri aşamalarda da bunu hiç ihmal etmeden devam ettirmek gerekir.Çünkü araştırmalar göstermiştir ki : (Bu ingilizce için ama Türkçe içinde bir fikir veriyordur zannediyorum.) 2500-3000 kelime öğrenemeyen biri ingilizceyi gerektiği gibi konuşamıyor. Bu hedef Türkçe için hadi 2000 kelime olsun. Elimize aldığımız bir öğrenciye derdini anlatabilmesi ve okudugunu anlayabilmesi için bu kadar kelime öğretmek zorundayız. Bunu sistemli bir şekilde yapamadığımız  zaman hem öğrenci hem de öğretmen zorlanmaktadır.

          Üzücudür ki kelime öğretimi coğu zaman öğretmenler tarafından basıte alınıp geçiştirilmiş sistemsiz ve prensipsiz bir şekilde yapılarak öğrencinin gelişimi ders kitaplarına bırakılmıştır.Oysa kelime öğrenimini öğrenci sadece ders kitabıyla yalnız başına yapamaz. Büyük ölçüde öğretmeninin yönlendirmesine ve desteğine ihtiyacı vardır.Öğretmenin işi dili öğrenmeye yeni başlamış bir öğrenciye her geçen gun yeni kelimeler öğretmek öğrencinin işide bunu ezberleyip unutmamak ve kullanır hale gelmek.

      Öğretmen hangi kelimeleri nasıl öğretmeli.... burada açıklanması gereken önemli bir konu. Öğretmen öncelikle basit ama cok kullanılan kelimeleri öğreterek işe başlamalı. Öğretirken de bir kelimenin  diğer anlamlarını da vermeli ayrıca varsa anlam ilgisi olan kelimeleri de verebilirç Mesela Trafik bir kelimedir. Bu öğretildikten sonra trafik ısıgıda ılgili bir kelime gurubu olarak öğrencile verilebilir.Butün diller bir kaç kelimelerden oluşmuş kelime guruplarına sahiptir. Türkçede de böyle kelimeler vardır. Öğretmenler kelime öğretirken bu kelime guruplerı üzerindede durmalı anlamını ve kullanım yollarını öğretmelidir. Mesela yakışıklı adam der yakışıklı kadın demeyiz. Aynı sekilde kara gün der siyah gün demeyiz. Kuru ekmek der yaş ekmek demeyiz.vesaire....Bir öğretmenin konusuna göre öğreteceği kelimeler önceden elinde olmalı ve bunu sistemli bir şekilde öğrencilerine öğretmelidir.

        Her öğretmen düşünür ki ben öğrencime kelimeyi öğrettim işim burada bitti. Aslında işin aslı kesinlikle böyle değildir. Çünkü insan hafızası unutmaya müsaittir. Öğrenci öğrendiği kelimeyi öncelikle kısa süreli hafızaya kaydeder. Eğer bu zamanla tekrar edilmezse kısa süre sonrada unutur. Ezberlettikten  birkaç gün sonra sordugumuzda yada test ettiğimizde cevap alabiliriz .fakat aradan bir zaman geçtikten sonra öğrenci bunu hatırlayıcı faaliyetlerde bulunmazsa öğrenilen kelime unutulup gidecektir. Öğretmen ileri zamanlara yönelik olarak öğrencilerin öğrendikleri bu kelimeleri hatırlatıp kullandırmaya yönelik metod ve teknikler geliştirmelidir.Ve öğrencilerini sık sık tekrara yönelik motive etmelidir.

      Öğrenciye yeni kelimeyi yazarak anlamını söylemek onu öğretmek için yeterli değildir. Onu bir metin içinde yada cümle içinde öğretmek hem daha eğlenceli hem de verimli olacaktır.. Ayrıca öğretmen kelimenın anlamını kendisi vermekten kaçınmalı ve öğrenciyi sözlüğe yönlendirmelidir. Özellikle dili orta seviyede olanlar için bu şarttır. Öğrenci kelimeyi yakın anlamıyla zıt anlamıyla eş anlamıyla çok anlamıyla artık hangısı o kelime için geçerlıyse öğrenmeli ve bunu öğretmenınden bağımsız bir şekilde yazmada kullanmayı denemelidir..

  Öğrenciler öğrendikleri her yeni kelimeyi kendilerine göre bir deftere listelemelidirler. Böylece kendilerine ait küçük sözlükleri olacaktır.Kelimeleri listeleyerek öğrenmek onlara başta sıkıcı gelebilir ama zamanla kelime listelerinin arttıgını ve bunu öğrenip kullanabildiklerini gördüklerinde bu eğlenceli olacaktır.Öğrencileri listeleyerek öğrenme sıkıcılıgından kurtarmak için kelime kartları kullanmalarını sağlayabiliriz.Kelime kartlarını kullanmak dil uzmanları tarafından kelime öğretiminde en sistemli ve verimli yol olarak kabul edilmiştir.Öğrenciler kelime listelerine yazdıkları kelimeleri kartlarada yazarak haftalık aylık hedeflerını belırleyecekler. Sonrada hedefledıklerı kelımelerı esıt guruplara ayıracaklar. Ve hergun sırayla o kelıme guruplarını ogrenmeye baslayacaklar bırıncıye calısırken her bılmedıklerı kelımeye ısaret koyup ayıracaklar sonra hepsını bılene kadar bu ıslemı tekrarlayacaklar ıkıncıyıde aynı sekılde ogrendıkten sonra ucuncuye geçmeden bırıncıyı tekrar edecekler uç bıtıp de dorduncuye geçmeden bırı ve ıkıyı tekrar decekler ve guruplar bıtene kadar bu ıslama devam edecekler. Boylece hem ogrenme sıstemlı bır sekılde gerceklesecek hem verımlı olacak hem de ogrencı kendını kontrol etmıs olacaktır. Bu kelıme ogrenım metodu ilk etapta zor ve uzun zaman alıcı gorunebılır ama en kalıcı oldugun ıcın sonunda aslında zaman kazanılmıs olmaktadır ve unutma gecıkmektedır.kelime kartı ile öğrenmenin bir faydası da öğrenci zamana karsi kendi gelişimini görecektir. Ayrıca verılen hedefe ulasıp ulasmadıgını da öğretmen kayıtlarını tutturarak görebilecektir.Bir öğretmen için öğrencisinin hedef belirleyip bunu gerçekleştırıp gerçeklestıremediğini kontrol etmesi çok önemlidir.Bu metodun etkili bir bişimde uygulanabılmesı için öğrencinin gerçekten dil öğrenmeye istekli ve kararlı olması gerekmektedir. Bir öğrencinin kelime hazinesinin sürekli gelişmesi için sürekli araştırma yapması ve dağlar kadar okuması gerekmektedir. Bu da sürekli birşeyler öğrenme isteğiyle ve aktif olmasıyla mümkündür. Öğrenci kelimeyle karşılastıgında önce tahmin yeteneğini kullanarak kelimenin anlamını vermeli ve metni okumaya devam etmelidir. Bir şeyler okurken her kelimenin anlamını sözlükten bulmaya vakti yeterli gelmeyebilir. Hem de her kelimeye bakmak cok sıkıcı olacaktır.Kelimeleri tahmin ederek çok okudukça anlaması artacak ve kelime hazinesi artacaktır.

         Sonuç olarak  şu kesinlikle akıldan çıkartılmamalıdır ki ‘ öğretim herzaman öğrenmeyi sağlayamayabilir.’ Bundan dolayı öğretmenler öğrencilerin her kelimeyi hatırlmalarını beklemeleri yanlıştır. Kelime öğretiminin temelde en genel hedefi öğrencileri bağımsız öğreniciler yapabilmektir. Bunun için de öğrencilere ‘Etkili sözlük kullanma, sistemli kelime öğrenimi, kelime defteri tutma ‘’ gibi  kelime öğrenimi stratejileri öğretmemiz gerekmektedir. Eğer öğretmen bu gibi stratejileri öğretmişse  , öğrenci daha çok kelime öğrenmekle kalmıyacak ayrıca bağımsız öğreniciler  olacaklardır.

·       Öğrencilerinizle ortak  seslerle başlayan veya ortak seslerle biten veya aynı gruptan kelimeler bulma çalışması yapabilirsiniz.

·       Daha sonra bu bulunan kelimeler kelime listelerine ekletilebilir.

·       Öğrencileri bu kelimelerikendi kopmozisyonlarında ve çalışmalrında kullanmaları  teşvik edilmeli.

·       Kelimeler ve aralarındaki ilişkiler öğretilirken grafikler kullanılabilir. Mesela havanın durumunu sıcaktan soğuğa dogru sıralanması (merdiven biçiminde)  ve arasıra bu aralarda boşuklar bırakılıp öğrencilerden bu boşlukların  tamamlanması istenebilir.

·       Kelime en iyi bir sebep için ve  metin içerisinde öğretilebilir.

·       Kelime öğretimi tamen zeka ile ilgili gayret gerektiren bir işlemin ötesindedeneyimsel bir işlevdir ve  uygulamayı gerektirir.

·       Sınıfta sesli okumalar sırasında  ilginç ve komik kelimelere rastlandığında durup bunların anlamı üzerinde konuşulabilir.

·       Öğrencilerin onlara karmaşık  ve ilginç  gelen kelimeleri  defterlerine not almaları yazmaları sağlanabilir.

·       Öğrencilere tanım  anlam yazdırmak yerine gerçekten nasıl sözlüğü kullanacakları öğretilmelidir.

·       Metin içerisinde rastlanan her kelimenin hemen anlamını vermektense , olumlu veya olumsuz bir  kelime olduğu verilebilir ve öğrenciler anlamı kendileri çıkartabilirler.

·       Hedeflenen kelimeler öğretilirken tamamen yapay metinler kullanmak yerine orijinal metinler kullanılmalıdır.

·       Her bir derste sadece birkaç kelime öğretilmeli bu sayı öğrencilerin seviyesine göre ayarlanmalıdır.verilen bir çok  kelime unutulacaktır.

·       Öğretilecek kelimelerin öğrencilerin daha önceki bilgileriyle iilgilendirilmesi ilişki kurulması öğrenmenin daha kalıcı olmasını  sağlayacaktır.

·       Her bir kelime ilgili diğer kelimelerle gruplandırılabilir.  Kelime ağacı  kelime çiçeği   gibi

·       Öğrencilerin öğrendikleri  yeni kelimelerle kendi  duygu ve düşüncelerini ifade etmeleri sğlanmalıdır. Bu kelimelerin benimsenmesini sağlar.

·       Öğretilmiş olan kelimeler gözden geçirilip bu kelimeler bir metin  içerisinde  boşluklarla öğrencilere verilebilir ve öğrenciler o üniteyi tekrar gözden geçirip bu boşlukları doldurabilirler.

·       Yeni öğrenilen kelimelerle ilgili bulmacalar hazırlanabilir.

·       Katagorize edilmiş kelime grupları uygun alıştırmalarla verilebilir.

·       Sınıflarda kelime kutuları oluşturulup öğrenilen her yeni kelime bir kağıda yazılır ve kutuya atılır . Zamanla  kutudaki kelime miktarı artar ve bu öğrencilerin motivasyonunu da artırır. Unutulmamalıdır ki bu kutu arasıra ortaya dökülüp öğrenilen kelimeler tekrar edilmeli ve bu tekrarda  öğrenciler kendi cümlelerini kurmalıdırlar.

·       Haftanın Kelimeleri:  Bir grup öğrenciden o hafta içinde öğrenilen kelimelerin listesini  büyük bir panoya aslamları istenebilir ve bu kelimelerle ilgili öğrencilerin kendi kullandıkları bazı cümleler bu panolara kaydedilebilir.

·       Deyim ve atasözleri kelime öğretiminde kullanılabilecek bir kaynaktır.’Günün Sözü’

SÖZLÜKÇE

İndeks bölümünde verilen kelimelerle ilgili aşağıdaki aktiviteler yapılabilir.

Þ   Öğrencilerden ayrı bir kelime defteri tutmalarını isteyebilirsiniz.

Þ   Bu kelimeler düzenli olarak öğrencilere dağıtılmalıdır.

Þ   Kelimelerin kendi dillerinde sözlük anlamları buldurulabilir.

Þ   Anlamları sözlükten bulunan kelimelerle ilgili cümle kurmalarını isteyebilirsiniz.

Þ   Eş anlam ve zıt anlamları buldurulabilir.

Þ   O kelimeyle ilgili konu içinde geçen cümleleri buldurulup yazdırılabilir.

Þ   Her beş konuda bir kelime yarışması yapılabilir.

Þ   Konunun kelimeleriyle ilgili cümleler kurulup hedef kelimeler boş bırakılır. Boşlukları uygun kelimelerle tamamlamalarını isteyebilirsiniz.

Þ   Adam asmaca oyununu oynatabilirsiniz.

Þ   İndeks bölümünde verilen kelimelerden bir tanesinin adı söylenir. Öğrencilerden söylenen kelimenin resmini kitabın içinde bulmalarını isteyebilir. Bu oyun şeklinde oynanabilir.

Þ   Öğretmen dersten önce indeks bölümündeki kelimelerin harfleri karıştırıp öğrencilere dağıtır. Öğrencilerden kelimelerin doğru yazılımlarını bulmaları istenebilir.

Þ   Verilen kelimelerle ilgili en uzun cümle kurma ve kısa bir paragraf yazma çalışması yaptırılabilir.

Þ   Öğretmen sınıfa bir kelime söyler. Birkaç öğrenciye söz verir. En güzel cümle ödüllendirilebilir.